Veteranen vertellen

'De politiek liet ons in de steek'

03-09-2014 15:13
VAN DE REDACTIE



EDE - ''Ik lag in een bamboeveld en ineens kregen we de volle laag. Overal vlogen kogels, je kon bijna geen dekking zoeken.'' Herinneringen van veteraan Gerrit Pater (87). Van 1947 tot 1950 streed de Edenaar vrijwillig in de Indonesische afhankelijkheidsoorlog. Als groepscommandant en strijder keek hij uit naar een groot avontuur, maar de realiteit was harder dan gedacht.

door Ruth van der Kolk

Ter voorbereiding deed Pater een infanterieopleiding in Schotland met schietoefeningen en conditietrainingen in de bergen. Hij leek goed voorbereid, maar de werkelijkheid in Oost-Java bleek heel anders. Hij liep dag en nacht patrouilles van vijftien kilometer met bepakking en wapens terwijl het boven de 40 graden was. Toch viel er wel te leven met de hitte. Het was vooral de gespannen sfeer waar niemand aan kon wennen.

''Er was altijd spanning. We hadden geleerd wat we moesten doen in een oorlog, maar iedereen was bang. Tijdens onze vuurdoop werd iemand gek van angst. Hij gooide zijn geweer weg en rende het bamboeveld uit.''

Wanneer de soldaten een gebied in moesten, reden ze in verschillende groepen met auto's naar de plek. Eenmaal uitgestapt trokken ze door de bermen op zoek naar de vijand. Toch liepen ze de tegenstanders niet snel tegen het lijf. De vijanden kleedden zich als burgers, verstopten zich en vielen onverwachts aan.

''In een guerillaoorlog is alles geniepig. Ik zag een keer dat een tegenstander het water in dook en niet meer boven kwam. Later zag ik hem onder water liggen aan de kant. Hij haalde adem door een rietje.''

Maar wanneer Pater oog in oog stond met de vijand wist hij dat het menens was. ''Op zo'n moment bedacht ik me maar één ding: het is ik of hij.''


Doodgebloed

''Ik weet nog dat Henk, een kameraad, huilde toen hij een brief kreeg van zijn moeder. Hij zei dat zijn moeder hem nooit weer terug zou zien.'' Zijn gedachte werd werkelijkheid, want twee weken later sneuvelde hij na een landingsoperatie met mariniers op het eiland Maduro. De groep kwam terecht in een hinderlaag. Van alle kanten werden ze beschoten. ''We gingen gelijk in dekking. Ik zat bij een uitgebrand wrak van een vrachtwagen. De luitenant riep dat we moesten stormen, dus ik zocht mijn jongens op. Toen ik hen vond zag ik ze gewond op de grond liggen. Eén jongen had een schot in de lies en een ander in zijn enkel. Henk had een schot in zijn aorta. Ik bleef toen bij hem, want ik wilde hem absoluut niet alleen laten. Terwijl de rest aan het stormen was is Henk doodgebloed.''

Het zijn heftige verhalen die de veteraan naar huis nam na drie jaar lang strijden. Maar in plaats van dat hij in Nederland een warm onthaal kreeg, scholden mensen hem uit voor moordenaar en verkrachter. ''Dit deed mij onnoemelijk veel pijn'', vertelt Pater. ''Ik zei er maar niets van. Laat ze maar kletsen, dacht ik. Ik hoefde geen gedoe meer op te zoeken.''

Ook vanuit de politiek ervaarde hij geen begrip. ''De politiek liet ons in de steek. De veteranen moesten uit eigen initiatief steun en aandacht zoeken voor het verleden.''

De steun die hij miste vanuit de samenleving vond hij wel bij zijn vrouw. Hij was verloofd voordat hij op uitzending ging. Zij steunde hem drie jaar lang door brieven te schrijven. ''Anderhalf jaar geleden kreeg zij van de Commandant van de Nederlandse Strijdkrachten een zilveren roos uit dankbaarheid en respect.''


Trauma

De onafhankelijkheidsoorlog had veel impact op zijn leven in positieve en negatieve opzichten. ,,Omdat ik commandant was van een groep soldaten leerde ik leiding te geven. Ik werd later voetbaltrainer en heb veel kampioenschappen mee mogen maken."

Toen hij thuis kwam pakte hij zijn leven weer op en vulde zijn dagen met trainingen. Tijd voor oorlogsverwerking was er niet. Maar nu hij 87 jaar is, komen de herinneringen weer boven. ''Ik heb nu veel tijd om erover na te denken. Door gewelddadige televisiebeelden dwalen mijn gedachten af naar vroeger. 's Nachts droom ik erover. Zoiets noemen ze een posttraumatische stressstoornis.''

Geregeld denkt hij aan zijn gesneuvelde kameraden. In totaal overleden 45 mannen van zijn bataljon (800 man). ''Ik wilde graag nog een keer naar Indonesië om afscheid te nemen van de gesneuvelde kameraden op het militaire ereveld. Helaas is het er nooit van gekomen.''

Herinneringen deelt Pater nog met een goede vriend met wie hij samen streed. Ook bezoekt hij nog ieder jaar de reünie van de Garde Regimenten Jagers en Grenadiers waar veteranen samenkomen vanuit zijn bataljon.


Veteranen vertellen

Onder deze titel verschijnen vier woensdagen verhalen in dit medium. Voorafgaande aan de jaarlijkse Lokale Veteranendag in Ede op vrijdag 19 september interviewen vier studenten journalistiek, in opleiding aan de Christelijke Hogeschool, Edese veteranen over hun periode van uitzending naar voormalig Nederlands-Indië en/of Korea.

Dit initiatief werd genomen door het bestuur van de Veteranensociëteit in Ede. Op deze wijze wil zij jonge mensen in contact brengen met Edese veteranen en de verhalen over hun uitzending onder de aandacht brengen van het Edese publiek. De verhalen verschijnen wekelijks tot en met 10 september.

Tijdens deze interviews spraken de veteranen openhartig over hun belevenissen in het verre, voormalige Nederlands-Indië en Korea. Kameraadschap, angst, gevaren en verdriet komen aan de orde.

EdeStad.nl

'Patrouilleren in 't land van de paradijsvogel'
10-09-2014 13:35
VAN DE REDACTIE



EDE - Johan van de Goor is 19 jaar oud als hij voor zijn dienstplicht bij het elitekorps der Mariniers komt. Nadat hij klaar is met de militaire vorming, wordt hij opgeleid tot ziekenverpleger. Vlak voordat Johan zijn opleiding tot ziekenverpleger afrondt, wordt hij opgeroepen. "Die vrijdag stond mijn naam op het bord dat ik maandag naar Nieuw-Guinea moest." Die maandag werd Johan om vijf uur opgehaald. "Het vliegtuig was een gewoon lijntoestel. Ik was de enige militair in het vliegtuig." Thuis was Johan als oudste zoon eigenlijk nodig in het huishouden. Zijn moeder was blind en zijn vader was als chauffeur vaak weg van huis. "Bij de militaire keuring heb ik dat ook gemeld, maar daar hebben ze geen rekening mee gehouden." Verder waren de meeste dingen prima geregeld. "Je moest alleen ook 'jezelf' regelen."

door Nathan van Jaarsveld

Bij aankomst slaapt en rust Johan drie dagen en kan hij acclimatiseren. Toen moest hij met een politieboot naar Kaïmana. "Er waren twee bedden, daar sliepen de agenten in. Onderweg ging het stormen, toen ik aankwam in Kaïmana kon ik niet meer lopen zo zeeziek was ik."

Johan werkte tijdens zijn verblijf op Nieuw-Guinea als 'hospik'. Een soldaatziekenverpleger die ook meegaat op patrouille. "Eerst heb ik in Kaïmana gezeten, daar gingen we veel op vaarpatrouille. Soms stopten we ergens om een insteek te maken en dan gingen we lopend verder het bijna ondoordringbare oerwoud in."

Een patrouille bestond uit zo'n twaalf man, er liepen ook Papoea's mee als politie en als dragers. De Nederlanders hadden ook de taak om Papoea's te rekruteren en op te leiden zodat ze zelf konden patrouilleren. Door het oerwoud patrouilleren was niet zonder gevaren. Het grootste gevaar vond Johan dat je niet wist wat je tegenkwam. "Je kwam steeds vaker 'ploppers' tegen." Ploppers waren nationalistische Indo's die tegen de Nederlanders vochten. "We hebben weleens enkele ploppers gevangen genomen. Die moesten we dan overdragen aan de Papoea-politie. Een keer was de volgende dag een golfplaat uit hun cel ingetrapt en waren ze verdwenen."

"Het waren altijd meerdaagse patrouilles. Vooral in de omgeving van Fak-Fak waren de patrouilles zwaar door onherbergzaam gebied. Als er tijdens de patrouilles werd geslapen bouwden we een bally-bally. Over een paar staande bomen werden dwarsbomen gebonden en daarop werden balkjes naast elkaar gelegd. "Iedereen sliep hierop, ook de patrouillecommandant. We hadden ook nog klamboes tegen muggenbeten." Er waren ook veel giftige slangen en krokodillen in de bushbush en langs de rivieren.


Blote voeten

Op de basis in Kaïmana sliepen de militairen in barakken, Johan overnachtte als soldaatziekenverpleger op de ziekenboeg. Als hospik had Johan de taak direct hulp te verlenen bij de militairen. "Je moest altijd tijdens patrouille een standaardinhoud in de verbandtassen hebben. Veel Papoea's liepen op blote voeten, zij hadden ook meer dan eens hun voeten kapot. In die tijd was er nog geen penicilline. Ik sneed de ontsteking dan open, strooide poeder in de wonden en dan verbond ik het. 's Morgens gaf ik ze nog een injectie en vaak knapten ze dan weer op. Verschillende keren kwamen ze later weer terug om te laten zien dat het genezen was."

De Nederlandse militairen hadden soms last van scrubtyfus. "Dat was hele hoge koorts, dan kon je niet meer voor- of achteruit. Met de vaarpatrouille had je geluk, onderweg konden we met een militaire radio contact opnemen met artsen op de basis. Soms moesten we zieke militairen met de boot terug naar de basis sturen."

Voor Johan was er altijd volop werk. Zo hielp de 19-jarige ook mee bij een geboorte van een kind.

Zijn eerste patiënt was een jonge Papoea, die bijna zijn hele arm eraf had door een haaienbeet. "Ik heb hem verbonden en daarna werd hij meegenomen door de Papoeapolitie." Ook werd Johan eens opgehaald met de opdracht een bottenzaag mee te nemen. Toen hij aankwam, zat er een Papoea met zijn arm beklemd tussen de lier. "Ze zeiden: 'Zaag die arm er even af, het is maar een Papoea." Ik zei: 'Daar begin ik niet aan, slopen jullie die lier maar eerst'. Toen hebben we hem meegenomen en zijn we een halve dag aan het hechten geweest."

Twintig maanden bleef Johan in Nieuw-Guinea. Dat is langer dan de normale dienstplicht. "Voor mijn terugkeer was ik ingedeeld op een lijnvliegtuig van de KLM. Toen kwam er een pamfletje te hangen waarop stond dat het, voor wie het wilde, mogelijk was om met de boot terug te gaan. Hij koos voor de boot. Spijt zal Johan er niet van hebben. Het vliegtuig waarmee Johan in eerste instantie terug naar Nederland zou vliegen stortte in zee in de buurt van Biak. Niemand van de passagiers overleefde het."

Foto:
Johan van de Goor: "Zaag jij die arm er even af, het is maar een Papoea."



Veteranen vertellen

Onder deze titel verschenen vier woensdagen verhalen in dit medium. Voorafgaande aan de jaarlijkse Lokale Veteranendag in Ede op vrijdag 19 september interviewden vier studenten journalistiek, in opleiding aan de Christelijke Hogeschool, Edese veteranen over hun periode van uitzending naar voormalig Nederlands-Indië en/of Korea.

Dit initiatief werd genomen door het bestuur van de Veteranensociëteit in Ede. Op deze wijze wil zij jonge mensen in contact brengen met Edese veteranen en de verhalen over hun uitzending onder de aandacht brengen van het Edese publiek. De verhalen verschenen wekelijks tot en met 10 september.

Tijdens deze interviews spraken de veteranen openhartig over hun belevenissen in het verre, voormalige Nederlands-Indië en Korea. Kameraadschap, angst, gevaren en verdriet komen aan de orde.

EdeStad.nl